Πολυπολιτισμική εκπαίδευση και αλλοδαποί μαθητές

Διαπολιτισμική αγωγή: μια σύγχρονη σχολική ανάγκη

Πρόσφατα η ελληνική κοινωνία ήρθε αντιμέτωπη με την αθρόα εισροή προσφύγων από την εμπόλεμη Συρία. Τώρα οφείλει να προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα της ένταξης των προσφυγόπουλων στα ελληνικά σχολεία. Ως εκ τούτου οι συνθήκες επιτάσσουν τη διερεύνηση των εμποδίων γι' αυτούς τους μαθητές καθώς και του ρόλου της διαπολιτισμικής αγωγής, ώστε αυτά να ξεπεραστούν.

Αναμφισβήτητα, οι αλλοδαποί μαθητές γίνονται συχνά δέκτες της ρατσιστικής συμπεριφοράς της τοπικής κοινωνίας, ενώ παράλληλα πασχίζουν να συνηθίσουν τα νέα πολιτιστικά δεδομένα. Χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης είναι η ξενοφοβία και η απόρριψη του διαφορετικού. Γι' αυτό οι ντόπιοι συχνά αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά με ψυχρότητα ως και εχθρότητα. Μάλιστα, παρατηρείται το οδυνηρό φαινόμενο να βιώνουν την καχυποψία τόσο από τους συμμαθητές και τους γονείς τους όσο και από τους εκπαιδευτικούς. Ως απόρροια, δεν αισθάνονται ευπρόσδεκτοι και δυσχεραίνεται η προσαρμογή τους. Η προσαρμογή αυτή ωστόσο είναι εκ φύσεως δύσκολη, αφού οι αλλοδαποί μαθητές δεν γνωρίζουν την ομιλούμενη τοπική γλώσσα, ούτε και τη νοοτροπία της κοινωνίας που τους υποδέχεται. Αδυνατούν να συνεννοηθούν με τους συμμαθητές και τους εκπαιδευτικούς τους, με αποτέλεσμα η διδασκαλία να γίνεται μια χρονοβόρα και δυσάρεστη διαδικασία. Έτσι, απομονώνονται, δε μαθαίνουν σωστά την τοπική γλώσσα, δεν αναπτύσσουν τις μαθησιακές τους δυνατότητες και δεν ενστερνίζονται τις τοπικές συνήθειες.

Την κατάσταση περιπλέκουν οι ελλείψεις σε κατάλληλες υλικοτεχνικές υποδομές εντός και εκτός σχολείου. Οι υπεύθυνοι για την οργάνωση της εγχώριας εκπαιδευτικής πολιτικής δεν έχουν μεριμνήσει για τη συγγραφή εξειδικευμένων σχολικών βιβλίων που θα καταστήσουν ευνοϊκότερη την εκμάθηση για τους αλλοδαπούς μαθητές. Ελλείψεις, όμως, σημειώνονται και στη χρήση οπτικοακουστικού υλικού που θα βοηθούσε αυτούς τους μαθητές να συσχετίσουν τις νέες γνώσεις που αποκτούν με τα δεδομένα του εθνικού τους εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και να αντιμετωπίσουν το μάθημα θετικά. Εκτός σχολείου, ακόμη, προσπαθούν να επιβιώσουν σε απαράδεκτες συνθήκες διαβίωσης, αφού οι υπάρχοντες προσφυγικοί καταυλισμοί και τα κέντρα φιλοξενίας υστερούν σε βασικές υποδομές, όπως η καθαριότητα, το πόσιμο νερό και οι στοιχειώδεις συνθήκες υγιεινής. Δυστυχώς δε λαμβάνουν πρόσθετη εξωσχολική υποστήριξη, για να μάθουν την τοπική γλώσσα με εντατικούς ρυθμούς, ούτε κάποιο επίδομα για την αγορά σχολικού υλικού, με αποτέλεσμα να αισθάνονται αβοήθητοι και να χάνουν κάθε ελπίδα.

Είναι φανερό πως τόσο η προσαρμογή των αλλοδαπών μαθητών, όσο και οι υλικοτεχνικές ελλείψεις εμποδίζουν την ομαλή ένταξή τους στη χώρα υποδοχής. Όμως, η διαπολιτισμική εκπαίδευση μπορεί να αποτελέσει μια φωτεινή ακτίδα τόσο γι' αυτά τα παιδιά, όσο και για τα μέλη των κοινωνιών που τους φιλοξενούν.

Αρχικά, η διαπολιτισμική αγωγή θα μπορούσε να εφαρμοστεί στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Αναμφισβήτητα, θα πρέπει να ενισχυθούν τόσο οι αλλοδαποί μαθητές, όσο και οι οικογένειές τους. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με την εκπόνηση εκπαιδευτικών προγραμμάτων που θα στοχεύουν στην οργανωμένη εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας και στη γνωριμία με την αυθεντική ελληνική νοοτροπία, τις παραδόσεις και τις συνθήκες. Με αυτόν τον τρόπο θα προαχθεί η επικοινωνία μεταξύ ντόπιων και αλλοδαπών. Με την ίδια λογική θα μπορούσαν να οργανωθούν τμήματα ένταξης στα σχολεία αλλά και να αναπροσαρμοστούν τα υπάρχοντα σχολικά βιβλία, ώστε να δοθεί έμφαση στις ιδιαίτερες δεξιότητές τους και να τις καλλιεργήσουν και να τις εκμεταλλευτούν προς όφελος των ίδιων και της τοπικής κοινωνίας. Όλα αυτά όμως προϋποθέτουν και κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό, επιμορφωμένους εκπαιδευτικούς, απαλλαγμένους από στερεότυπα και δίκαιους απέναντι σε όλους τους μαθητές.

Το πνεύμα πολυπολιτισμικότητας οφείλει να είναι διάχυτο στην κοινωνία ευρύτερα. Έτσι, η διαπολιτισμική αγωγή θα πρέπει να συντελείται με την προώθηση εννοιών όπως η ισότητα και ο σεβασμός. Τόσο τα παλιά όσο και τα νέα μέλη μιας κοινωνίας μπορούν να γαλουχηθούν με αυτές τις αξίες μέσα από τη συμμετοχή σε συλλογικές δράσεις αλλά και μέσω της τιμωρίας ή της αποδοκιμασίας πράξεων που τις καταπατούν. Θα πρέπει να συντελείται αυστηρός έλεγχος για την εξάλειψη όλων των διακρίσεων. Έτσι, οι πολίτες του κόσμου θα ενστερνιστούν αξιοκρατικά και δίκαια πρότυπα συμπεριφοράς και θα σέβονται τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι αλλοδαποί μαθητές θα μπορούσαν να προσαρμοστούν ομαλά και οι ντόπιοι θα πάψουν να δυσφορούν και να τους αποκλείουν. Τότε θα επιτευχθεί και η αρμονική συνύπαρξή τους.

Ομολογουμένως, η διαπολιτισμική εκπαίδευση δύναται να καλλιεργήσει την νοοτροπία αποδοχής της διαφορετικότητας μόνο με τις σωστές μεθόδους. Μάλιστα, η πολιτισμική ποικιλότητα εμπλουτίζει τις εκάστοτε διαμορφωμένες πολιτισμικές αξίες και δεν τις διαβρώνει. Άλλωστε, οι επικρατούσες συνθήκες ίσως οδηγήσουν τον καθένα για σπουδές ή εργασία σε ξένα και διαφορετικά πολιτισμικά περιβάλλοντα.

Ελ. Ν.